Kun je investeren in Indonesië? Ja, hier lees je hoe

Als je investeert in Indonesië, kies je niet zomaar een opkomende markt. Je profiteert van 280 miljoen smartphonegebruikers, een pro-DBI overheid die barrières voor buitenlandse investeerders verlaagt en een infrastructuur die sneller vooruitgaat dan in het grootste deel van Zuidoost-Azië.

Begin 2025 verlaagde Indonesië het vereiste minimum gestort kapitaal van IDR 10 miljard naar IDR 2,5 miljard (ongeveer USD 156.000). Dat is echt geld dat je niet op de eerste dag hoeft vast te zetten, wat een betere cashflow betekent terwijl je aan het bouwen bent. 

De timing is belangrijk omdat de Indonesische economie hard bezig is met datacenters, duurzame energie en de productie van EV. Als je vanaf de zijlijn hebt toegekeken, dan is dit het moment om te investeren.

Momentopname, markt, beleid & wat er veranderd is in 2025

Indonesië geeft veel uit aan infrastructuur. De regering is halverwege een meerjarenplan om eilanden met elkaar te verbinden, havens uit te breiden en het elektriciteitsnet uit te bouwen. Overal zijn projecten voor energietransitie: zonneparken op Java, geothermische energie op Sumatra en batterijproductie gekoppeld aan de enorme natuurlijke nikkelbronnen van het land. Eén voorbeeld: de joint venture Indonesia Battery Corporation ter waarde van USD 9 miljard die EV-spelers uit drie continenten aantrekt en banen creëert in meerdere provincies.

Het investeringsklimaat is de afgelopen jaren aanzienlijk verbeterd. Indonesië maakt deel uit van het Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP), 's werelds grootste handelsovereenkomst die 30% van het wereldwijde BBP dekt. Dit geeft bedrijven in Indonesië preferentiële toegang tot markten in heel Zuidoost-Azië, maar ook tot China, Japan, Zuid-Korea, Australië en Nieuw-Zeeland. Directe buitenlandse investeringen bereikten recordniveaus in 2024, waarbij veel bedrijven Indonesië kozen als hun productiebasis voor de regio.

Dit is wat beleggers nu moeten weten:

De positieve investeringslijst (PR 10/2021, gewijzigd bij PR 49/2021) vervangt de oude Negatieve Investeringslijst en vertelt je welke bedrijfssectoren buitenlands eigendom toestaan en welke een lokale partner vereisen. Het is geen giswerk; het zijn gepubliceerde overheidsregels. De meeste technologie-, productie- en duurzame energiesectoren staan open voor directe buitenlandse investeringen. Voor de detailhandel, bepaalde segmenten van de gezondheidszorg en de media gelden beperkingen. De Indonesische overheid herziet en actualiseert deze lijst regelmatig om investeringen in prioritaire sectoren aan te moedigen.

De minimumeisen voor volgestort kapitaal zijn net veranderd. Je hebt nu IDR 2,5 miljard aan gestort kapitaal nodig, in plaats van IDR 10 miljard. Je totale investeringsplan moet nog steeds meer dan IDR 10 miljard per bedrijfsclassificatie (KBLI) en locatie zijn, maar je stort niet alles vooraf. Het kapitaal dat je wel stort, blijft op je bedrijfsrekening en kan worden gebruikt voor bedrijfsactiviteiten, huur, salarissen en apparatuur. De overheid houdt het bij via je driemaandelijkse investeringsrapporten.

OSS-RBA is je enige venster. OSS staat voor Online Single Submission en RBA betekent Risk-Based Approach. Je dient alles digitaal in via één portaal. Je NIB (bedrijfsidentificatienummer) komt uit dit systeem en elk kwartaal rapporteer je de voortgang van je investeringen via LKPM-aanmeldingen. Dit gestroomlijnde bedrijfsvergunningensysteem was onderdeel van de omnibus wetshervormingen die de regelgeving voor buitenlandse bedrijven vereenvoudigden.

Kies je instapvoertuig (met beslisboom)

Je hebt drie opties en als je de verkeerde kiest, kost dat je tijd en geld om tot rust te komen.

PT PMA (Buitenlands bedrijf)

Dit is een volledig Indonesisch bedrijf waar buitenlanders 51% tot 100% van de aandelen bezitten, afhankelijk van de sector. Je richt het op, je bestuurt het, je voert er activiteiten uit. Je hebt een raad van bestuur nodig (minimaal één persoon), een raad van commissarissen (minimaal één persoon), en dat kan niet dezelfde persoon zijn. Je opent een zakelijke bankrekening in Indonesië, voert de salarisadministratie via Indonesische entiteiten en doet aangifte van Indonesische belastingen. PT PMA is zinvol als je hier zaken wilt doen, producten wilt verkopen, contracten wilt tekenen, personeel wilt aannemen en faciliteiten wilt exploiteren.

Vertegenwoordigend kantoor (RO)

Een vertegenwoordigingskantoor kan marktonderzoek doen, leveranciers vinden, coördineren met je hoofdkantoor en toezicht houden op projecten. Het kan geen commerciële contracten tekenen, facturen uitschrijven of inkomsten genereren in Indonesië. Het personeel bestaat meestal uit expats die zijn uitgezonden. Je krijgt nog steeds te maken met de Indonesische belastingdienst omdat RO-uitgaven een permanente vestiging kunnen creëren, maar je runt geen winstcentrum. Gebruik een RO als je de markt verkent of bestaande relaties beheert, maar nog niet verkoopt. Als je klaar bent om te handelen, converteer je naar een PT PMA.

Joint venture

Sommige bedrijfssectoren op de Positieve Investeringslijst beperken buitenlands eigendom tot 67%, 49% of een ander percentage. Dat betekent dat je een Indonesische partner nodig hebt. Joint ventures voegen complexiteit, aandeelhoudersovereenkomsten, winstverdelingen, controlebepalingen en uitstapmechanismen toe. Zorg ervoor dat je partner echte waarde meebrengt (markttoegang, licenties, relaties) en niet alleen een paspoort. Nominee-overeenkomsten waarbij een Indonesische "partner" in werkelijkheid een betaalde gevolmachtigde is, zijn illegaal en zullen je bedrijf opblazen als ze ontdekt worden.

Snelle beslissingsgids

Beantwoord deze zes vragen:

1. Ga je contracten tekenen en klanten factureren in Indonesië? (Ja = PT PMA)
2. Staat jouw sector 100% open voor buitenlands eigendom? (Vink de positieve lijst aan)
3. Doe je alleen onderzoek of houd je toezicht zonder te handelen? (Ja = RO voor nu)
4. Is een lokale partner wettelijk verplicht in jouw sector? (Ja = joint venture)
5. Heb je USD 156.000+ om te storten als gestort kapitaal (PT PMA vereist dit)?
6. Ben jij er klaar voor om de Indonesische salarisadministratie, belastingen en compliance te beheren? (PT PMA betekent volledige bedrijfsvoering)

Sector Playbooks (Licenties, KBLI, Stimulansen, Tijdlijn, Risico's)

Elke sector heeft zijn eigen regels, tijdlijnen en valkuilen. Hier lees je hoe je de sectoren kunt doordenken die op dit moment de meeste aandacht krijgen van buitenlandse investeerders.

Digitale economie & datacenters

Bedrijfscodes (KBLI): 63121 (gegevensverwerking en -hosting), 62010 (softwareontwikkeling), 63111 (datacenters)

Eigendom: 100% buitenlands eigendom toegestaan voor de meeste diensten van de digitale economie. Datacenters in het bijzonder kunnen 100% in buitenlandse handen zijn, wat Indonesië aantrekkelijk maakt voor bedrijven die hun digitale infrastructuur uitbreiden naar heel Zuidoost-Azië.

Licenties en naleving: Je hebt je NIB van OSS-RBA nodig en vervolgens een op risico gebaseerde bedrijfslicentie, afhankelijk van de grootte en locatie van je datacenter. De belangrijkste waar iedereen naar vraagt is de PDPL, de Indonesische wet op de bescherming van persoonsgegevens, die in oktober 2024 van kracht wordt. 

Je hebt een functionaris voor gegevensbescherming nodig als je op grote schaal persoonsgegevens van Indonesische burgers verwerkt. Je hebt toestemmingslogboeken, procedures om inbreuken aan te pakken en documentatie voor grensoverschrijdende gegevensoverdracht nodig als je gegevens buiten Indonesië verplaatst. De Financial Services Authority (OJK) heeft aanvullende eisen als je financiële gegevens verwerkt. In 2025 wordt de handhaving opgevoerd en de boetes zijn reëel, tot 2% van de jaaromzet.

Kapitaalpatronen: Datacenters zijn kapitaalintensief, grond of langetermijnhuur, koelsystemen, stroomredundantie, glasvezelverbindingen. Reken op USD 5-50 miljoen, afhankelijk van de schaalgrootte. De bedrijfskosten voor elektriciteit lopen hoog op (de Indonesische tarieven zijn niet de goedkoopste in ASEAN), maar de overheid biedt investeringsstimulansen voor grootschalige faciliteiten.

Talent en visa: Indonesië heeft solide IT-talent in Jakarta, Bandung en Surabaya. De groeiende middenklasse zorgt voor meer afgestudeerden met technische vaardigheden, ondersteund door programma's voor de ontwikkeling van menselijk kapitaal. Voor de meeste functies zul je lokaal moeten inhuren. Werkvergunningen (KITAS) voor expat managers duren 2-3 weken zodra je PT PMA actief is.

Lokale partners: Niet wettelijk verplicht, maar telecom- en connectiviteitsproviders zijn belangrijk. Relaties met PLN (het staatselektriciteitsbedrijf) helpen bij stroomleveringsovereenkomsten. De infrastructuur van het betalingssysteem sluit goed aan op Indonesische banken voor e-commercetoepassingen.

Rode vlaggen: Onderschat naleving van de PDPL niet. Sla de DPO-vereiste niet over. Ga er niet van uit dat je privacypraktijken in je eigen land voldoen aan de Indonesische wet, dat doen ze waarschijnlijk niet.

Hernieuwbare energie

Bedrijfscodes: 35101 (elektriciteitsopwekking), 35106 (zonne-energie), 35105 (geothermie)

Eigendom: 95% buitenlands eigendom toegestaan voor energieopwekking. De resterende 5% kan in handen zijn van Indonesische personen of entiteiten. Deze sector krijgt veel steun omdat Indonesië afstapt van steenkool en zijn hernieuwbare energiecapaciteit ontwikkelt om aan de klimaatverplichtingen te voldoen.

Licenties en proces: Je werkt samen met het Ministerie van Energie en Minerale Hulpbronnen voor vergunningen. Als je aan het elektriciteitsnet verkoopt, heb je een Power Purchase Agreement (PPA) nodig met PLN. De tijdlijnen voor aansluiting op het elektriciteitsnet verschillen sterk per locatie; Java is sneller en de perifere eilanden doen er langer over. De aankoop van land of erfpachtovereenkomsten zijn cruciaal en het duurt 3 tot 6 maanden om deze te regelen.

Kapitaalpatronen: Projecten voor duurzame energie beginnen bij USD 10 miljoen voor kleine zonne-installaties en stijgen vanaf daar. Indonesië biedt teruglevertarieven voor duurzame energie, maar de tarieven worden per project onderhandeld. Het staatsinvesteringsfonds (Indonesia Investment Authority) investeert mee in grootschalige energieprojecten en kan helpen het risico in de beginstadia te verminderen.

Talent en visa: Je hebt technische expertise nodig, deels lokaal, deels expat. Milieueffectrapportages (AMDAL) zijn verplicht voor grotere projecten en vereisen gecertificeerde Indonesische consultants. Opleidingsprogramma's voor technici in duurzame energie breiden zich uit naarmate de industrie groeit.

Lokale partners: Het 5% lokale eigenaarschap kan een financiële investeerder zijn. Echte waarde komt van partners die verstand hebben van landrechten en lokale overheidsrelaties.

Rode vlaggen: Landrechten in Indonesië zijn ingewikkeld. Doe grondig onderzoek. Zorg ervoor dat je landcertificaten in orde zijn en dat je vergunningen van de juiste autoriteiten komen. De onderhandelingen over PPA's met PLN kunnen 12-18 maanden in beslag nemen; houd daar rekening mee in je tijdlijn.

Natuurlijke hulpbronnen, Nikkel/EV-waardeketen

Bedrijfscodes: 24202 (nikkelsmelterijen), 27101 (elektromotoren en elektrische generatoren), 29101 (vervaardiging van auto's)

Eigendom: Mijnbouw en smelten hebben specifieke limieten voor buitenlands eigendom, afhankelijk van het verwerkingsstadium. De productie van batterijen en EV-onderdelen kan 100% in buitenlandse handen zijn, waardoor dit een van de prioriteitssectoren voor economische groei is.

Waarom het nu belangrijk is: Indonesië verbiedt de export van nikkelerts in 2020 om verwerking met toegevoegde waarde in het land zelf af te dwingen. Als je Indonesische nikkel wilt, verwerk je het in Indonesië. Daarom bouwen batterijproducenten en autofabrikanten hier. Indonesië bezit ongeveer 25% van alle nikkelreserves ter wereld en is daarmee een cruciale schakel in de wereldwijde toeleveringsketen van EV.

Licenties en instanties: Het Ministerie van Energie en Minerale Hulpbronnen, het Ministerie van Industrie en regionale investeringsraden spelen allemaal een rol. Milieuvergunningen (AMDAL) zijn verplicht en nemen meer dan 6 maanden in beslag. Dit zijn arbeidsintensieve industrieën die de overheid prioriteit geeft bij het creëren van banen.

Kapitaalpatronen: Smelterijen en batterijfabrieken zijn investeringen van honderden miljoenen dollars. Indonesië biedt hiervoor belastingvrijstellingen, tot 100% CIT vrijstelling voor 5-20 jaar afhankelijk van de grootte van de investering, plus niet-fiscale stimulansen zoals vereenvoudigde importprocedures voor grondstoffen en apparatuur.

Talent en visa: Zware industrie vereist gespecialiseerde vaardigheden. Je zult wat expertise importeren en lokale teams opleiden. De beroepsopleidingsprogramma's in Indonesië breiden zich uit om deze sector te ondersteunen en de arbeidskrachten te ontwikkelen die deze bedrijven nodig hebben.

Rode vlaggen: Naleving van milieuwetgeving wordt nauwlettend in de gaten gehouden. Relaties met de gemeenschap zijn belangrijk; lokale tegenstand kan projecten vertragen. Zorg ervoor dat je toeleveringsketen niet in contact komt met gesanctioneerde entiteiten (de verwerking van nikkel heeft controversiële spelers aangetrokken).

Gezondheidszorg en medische hulpmiddelen

Bedrijfscodes: 21011 (farmaceutische industrie), 86101 (ziekenhuisdiensten), 32501 (medische hulpmiddelen)

Eigendom: Ziekenhuizen mogen maximaal 67% in buitenlandse handen zijn. Distributie en productie van medische hulpmiddelen mag 100% in buitenlandse handen zijn. Farmaceutische productie kan 85% buitenlands eigendom zijn. De groeiende middenklasse stimuleert de vraag naar betere gezondheidszorg.

Licenties: De gezondheidszorg is sterk gereguleerd. Licenties voor ziekenhuizen komen van het Ministerie van Volksgezondheid en vereisen Indonesische medische directeuren. Medische apparatuur moet worden geregistreerd bij het Nationaal Bureau voor Drugs- en Levensmiddelencontrole (BPOM), wat 6-12 maanden duurt. De vereisten voor bedrijfsvergunningen zijn hier strenger dan in de meeste andere sectoren.

Kapitaalpatronen: Distributie van medische apparatuur kan mager beginnen, onder de USD 500.000 voor het opzetten. Ziekenhuizen vereisen een kapitaal van meerdere miljoenen dollars en spelen op de lange termijn. De overheid biedt investeringsstimulansen voor ziekenhuizen buiten de grote steden om de toegang tot gezondheidszorg te verbeteren.

Talent en visa: Voor klinische functies heb je Indonesische artsen nodig. Expatspecialisten kunnen een praktijkvergunning krijgen, maar hebben te maken met jaarlijkse quota. De ontwikkeling van menselijk kapitaal in de gezondheidszorg is een prioriteit, met opleidingsprogramma's die zowel door de overheid als door internationale partners worden ondersteund.

Rode vlaggen: Onderschat de tijd om BPOM-goedkeuring te krijgen voor medische producten niet. Ga er niet vanuit dat je CE of FDA certificering direct wordt overgedragen; dat is niet zo.

Toerisme & F&B

Bedrijfscodes: 56101 (restaurants), 79111 (reisbureaus), 55101 (hotels)

Eigendom: Restaurants kunnen 100% in buitenlandse handen zijn. Hotels zijn afhankelijk van grootte en classificatie; de meeste staan 100% toe. Reisbureaus vereisen meestal 51% Indonesisch eigendom. Toerisme is een van de prioriteitssectoren omdat het buitenlandse valuta genereert en banen creëert op verschillende vaardigheidsniveaus.

Licenties: Bedrijfsvergunningen via OSS-RBA, plus lokale vergunningen voor voedselverwerking, drank (indien van toepassing) en toerisme. Bali heeft aanvullende lokale regelgeving. De procedure voor bedrijfsvergunningen is eenvoudig voor restaurants in vergelijking met gereguleerde bedrijfstakken.

Kapitaalpatronen: F&B kan starten met 200.000-500.000 USD voor één locatie. Hotels zijn natuurlijk veel groter. Indonesië biedt aantrekkelijke mogelijkheden voor investeringen in toerisme, vooral in onderontwikkelde regio's waar de overheid ontwikkeling wil stimuleren.

Talent en visa: De lonen in de dienstensector zijn laag vergeleken met Westerse markten, maar het verloop is hoog. Opleiding is belangrijk. Werkvergunningen voor expatmanagers zijn eenvoudig. Veel bedrijven investeren in trainingsprogramma's om de servicekwaliteit te verbeteren en personeel te behouden.

Rode vlaggen: Bali ziet er gemakkelijk uit, maar heeft verborgen kosten, lokale gebruiken, onofficiële vergoedingen en hevige concurrentie. Jakarta en secundaire steden bieden vaak betere eenheidsprijzen voor F&B.

Financiële diensten en fintech

Bedrijfscodes: 64110 (centrale bank), 64191 (handelsbanken), 66121 (effectenbemiddeling)

Eigendom: Voor het bank- en verzekeringswezen gelden specifieke maxima voor buitenlands eigendom die zijn vastgelegd in Wet nr. 40/2007 en daaropvolgende verordeningen. De meeste zijn beperkt tot 99% buitenlands eigendom, maar vereisen goedkeuring van de Financial Services Authority (OJK). Fintech bedrijven op het gebied van betalingssystemen kunnen 100% in buitenlandse handen zijn, afhankelijk van de specifieke activiteit.

Licenties: OJK houdt toezicht op alle vergunningen voor financiële diensten. Banken hebben volledige bankvergunningen nodig (erg moeilijk voor nieuwkomers). Fintech bedrijven hebben registratie of licenties nodig, afhankelijk van of ze geld verwerken. Aanbieders van betalingssystemen werken onder de regelgeving van Bank Indonesia. Reken op 6-18 maanden voor het verkrijgen van een vergunning, afhankelijk van de complexiteit.

Kapitaalpatronen: Banken hebben veel kapitaal nodig, minimaal IDR 3 biljoen (ongeveer USD 187 miljoen) voor nieuwe commerciële banken. Fintech en betalingsplatforms kunnen kleiner beginnen, maar hebben nog steeds aanzienlijke investeringen nodig voor compliance, technologie en klantenwerving. Financiële diensten zijn kapitaalintensief, maar bieden een hoog rendement in een land waar miljoenen mensen nog te weinig bankieren.

Talent: Indonesië heeft veel financieel en boekhoudkundig talent van lokale universiteiten. Voor leidinggevende functies op het gebied van risico en compliance is aanvankelijk vaak expertise van buitenaf nodig. De Financial Services Authority eist dat bedrijven investeren in trainingsprogramma's voor lokaal personeel.

Rode vlaggen: OJK is conservatief en beweegt langzaam. Bouw vroeg relaties op. Financiële diensten hebben strenge eisen voor bedrijfsvergunningen en doorlopend toezicht. Onderschat de kosten van naleving niet.

Productie en lichte industrie

Bedrijfscodes: 10-33 series, afhankelijk van wat je produceert (voedsel, textiel, auto-onderdelen, elektronica, etc.)

Eigendom: De meeste verwerkende industrie staat 100% open voor buitenlandse investeringen. Sommige subsectoren die te maken hebben met nationale veiligheid of cultureel erfgoed hebben beperkingen. Kijk op de Positieve Investeringslijst voor jouw specifieke KBLI.

Waarom Indonesië: Indonesië biedt een gunstige omgeving als productiebasis voor export en binnenlandse verkoop. De arbeidskosten zijn concurrerend met Vietnam en lager dan Thailand. Het land maakt deel uit van de RCEP en ASEAN handelsovereenkomsten, waardoor het tariefvrije toegang heeft tot enorme markten. Grondstoffen voor industrieën zoals palmolie, rubber en textiel zijn lokaal beschikbaar. De strategische ligging tussen Azië en Australië vermindert de transporttijden en -kosten.

Licenties: Standaard bedrijfsvergunning via OSS-RBA. Als je machines of grondstoffen importeert, werk je samen met de douane en kom je mogelijk in aanmerking voor vrijstellingen van invoerrechten in het kader van het beleid voor douanezones of exportgerichte bedrijven. Milieuvergunningen (UKL-UPL voor kleinere bedrijven, AMDAL voor grote bedrijven) zijn vereist.

Kapitaalpatronen: Lichte productie (kleding, voedselverwerking, assemblage) kan beginnen bij USD 1-5 miljoen. Voor de automobielindustrie of zware industrie is USD 50-500 miljoen nodig. Indonesië biedt belastingvoordelen en investeringsstimulansen voor arbeidsintensieve industrieën die banen creëren.

Talent: Indonesië heeft een grote, jonge beroepsbevolking. Middelgrote bedrijven en grote fabrieken kunnen werven op vakscholen en opleidingsprogramma's aanbieden. Arbeidsintensieve industrieën profiteren van lagere loonkosten; minimumlonen variëren per provincie, maar in Jakarta ligt het rond de USD 300-350/maand voor beginnende fabrieksarbeiders.

Rode vlaggen: Arbeidsvoorschriften beschermen werknemers sterk. Ontslagkosten zijn hoog als je moet inkrimpen. Plan je personeelsbestand zorgvuldig. Logistiek tussen eilanden kan onvoorspelbaar zijn; houd rekening met buffertijd en voorraadkosten.

Bouwdiensten & Infrastructuur

Bedrijfscodes: 41101 (bouwnijverheid), 42101 (weg- en waterbouw), 43-serie (gespecialiseerde bouw)

Eigendom: Bouwdiensten voor gebouwen kunnen voor 67% in buitenlandse handen zijn. Bij sommige infrastructuurprojecten is tot 100% buitenlands eigendom toegestaan, afhankelijk van de regelgeving van de overheid en het type project. Dit is een prioritaire sector omdat Indonesië midden in grootschalige infrastructuurprojecten zit om de archipel met elkaar te verbinden.

Waarom het actief is: De Indonesische regering geeft miljarden uit aan wegen, bruggen, havens, vliegvelden, spoorwegen en de nieuwe hoofdstad (Nusantara). Buitenlandse investeerders en aannemers zijn welkom, vooral voor grootschalige projecten waar lokale bedrijven onvoldoende technische capaciteit hebben. In het hele land worden speciale economische zones ontwikkeld, waarvoor expertise op het gebied van bouw en engineering nodig is.

Licenties: Bouw vereist een bedrijfsvergunning plus projectspecifieke bouwvergunningen van lokale overheden. Voor grote projecten zijn milieuvergunningen (AMDAL) nodig. Buitenlandse aannemers komen vaak binnen via joint ventures met lokale bouwbedrijven die verstand hebben van vergunningen en arbeidsmanagement.

Kapitaalpatronen: Kleine aannemers kunnen werken met USD 500.000-1 miljoen. Voor grote infrastructuurprojecten zijn tientallen of honderden miljoenen nodig. Betalingstermijnen van overheidsprojecten kunnen traag zijn; cashflowbeheer is cruciaal.

Talent: Indonesië heeft afgestudeerde ingenieurs en bekwame vakmensen, maar bij grote projecten worden vaak buitenlandse specialisten ingeschakeld voor ontwerp, projectmanagement en kwaliteitscontrole. Trainingsprogramma's ter plaatse zijn gebruikelijk.

Rode vlaggen: Overheidsopdrachten kunnen bureaucratisch zijn. Betalingsachterstanden komen voor. Arbeidsconflicten op bouwplaatsen komen vaak voor en vakbonden houden ze nauwlettend in de gaten. De aankoop van land voor projecten veroorzaakt vaak vertragingen.

Waar te investeren, regio's en SEZ's (kosten, talent, logistiek)

Indonesië bestaat uit 17.000 eilanden. De locatie bepaalt de kosten, de talentenpool en de snelheid naar de markt. De regering heeft speciale economische zones (SEZ's) aangewezen met verbeterde investeringsstimulansen om ontwikkeling buiten Jakarta aan te moedigen.

Jakarta (Jabodetabek)

Jakarta is de hoofdstad en het economische centrum. Je vindt er de diepste talentenpool, de beste infrastructuur en de meeste leveranciers. Kantoorruimte in het centrum van Jakarta kost USD 20-40 per vierkante meter per maand. 

Magazijnen in de buitenwijken kosten USD 3-8. De lonen voor geschoolde arbeiders zijn hoger dan waar dan ook in Indonesië, maar je hebt toegang tot universiteiten, expatgemeenschappen en elke bedrijfstak. Als je in de techniek, financiën of professionele dienstverlening werkt, begin je hier waarschijnlijk. Het nadeel is het drukke verkeer en de kosten van levensonderhoud voor expats.

Het Jakarta Investment Center helpt buitenlandse investeerders bij het verkrijgen van vergunningen en brengt hen in contact met lokale hulpbronnen op investeren.jakarta.go.id. De regionale overheid van Jakarta werkt actief aan het aantrekken van directe buitenlandse investeringen en het stroomlijnen van bedrijfsvergunningen.

Batam-Bintan-Karimun SEZ

Deze speciale economische zone ligt vlakbij Singapore en richt zich op productie, logistiek en maritieme diensten. De SEZ biedt belastingvrijstelling, vereenvoudigde douane en lagere grondkosten. Magazijn- en fabrieksruimte kost USD 2-4 per vierkante meter. De arbeidskosten liggen 20-30% onder die van Jakarta. 

Het voordeel is de nabijheid van Singapore voor management en toeleveringsketens, plus een voorkeursbehandeling onder het SEZ-kader. Bedrijven die hier investeren krijgen niet-fiscale stimulansen, zoals snellere import/exportprocedures en speciale infrastructuur.

De uitdaging is een kleinere talentenpool; je zult meer mensen helemaal opnieuw moeten opleiden. Voor bedrijven die een productiebasis willen die Zuidoost-Aziatische markten bedient, zijn de strategische locatie en kostenvoordelen echter onweerstaanbaar.

Bali

Bali is toerisme, horeca en in toenemende mate digitale nomaden. Kantoor- en winkelruimte in Seminyak of Canggu kost USD 15-30 per vierkante meter. Er is veel talent voor gastvrijheid, maar de technische vaardigheden zijn schaars. Als je een resort, F&B-merk of toeristische technologie wilt ontwikkelen, is Bali een goede keuze. Voor al het andere vlieg je personeel in vanuit Jakarta. Het investeringsklimaat is hier sterk in het voordeel van toerisme en aanverwante diensten.

Nieuwe hoofdstad (Nusantara) in Kalimantan

Nusantara is het megaproject van meerdere decennia van de Indonesische regering om de hoofdstad te verplaatsen van Jakarta. Bouwdiensten, infrastructuurprojecten, logistiek en technologiebedrijven krijgen een voorkeursbehandeling. 

Op dit moment is het hoog risico, hoge beloning, grond is goedkoop, investeringsprikkels zijn genereus (inclusief belastingvrijstellingen en speciale vergunningen), maar diensten en talent zijn er bijna niet. Investeerders die willen inzetten op de betrokkenheid van de overheid bij het project, kunnen hier 5 tot 10 jaar mee vooruit.

Andere strategische locaties

Surabaya (Oost-Java) is de op een na grootste stad van Indonesië en een productiecentrum. Semarang (Midden-Java) biedt lagere kosten dan Jakarta met een fatsoenlijke infrastructuur. Makassar (Sulawesi) groeit als logistiek knooppunt voor Oost-Indonesië. Medan (Noord-Sumatra) fungeert als economisch centrum voor het eiland. Elk heeft lokale investeringsstimulansen en speciale economische zones die zijn afgestemd op specifieke industrieën.

De 8-weken oprichtings- en licentietijdlijn (realistisch)

Dit is wat er gebeurt als je een PT PMA opzet, week voor week. Dit gaat ervan uit dat je goede adviseurs hebt en geen grote problemen.

Week 1-2: Stichting

Je advocaat of notaris stelt de oprichtingsakte op, het juridische document waarmee je bedrijf wordt opgericht. Je legt de laatste hand aan je bedrijfsnaam (moet in het Indonesisch zijn of "Indonesië" bevatten), je bedrijfsactiviteiten (KBLI-codes), je aandeelhouders en je bestuursstructuur. 

Zodra de notaris zijn handtekening heeft gezet, dienen ze een aanvraag in voor goedkeuring door het Ministerie van Wetgeving in het kader van de omnibuswet. Tegelijkertijd registreer je je via het OSS-RBA systeem om je NIB (bedrijfsidentificatienummer) te krijgen. Je NIB is de hoofd-ID van je bedrijf voor al het andere; zie het als de basis van je bedrijfsvergunning.

Week 3-4: Geld en belastingen

Je opent een zakelijke bankrekening. De meeste buitenlandse investeerders gebruiken HSBC, Standard Chartered of lokale banken zoals BCA of Mandiri. Je hebt je goedgekeurde akte, NIB en paspoortkopieën voor directeuren nodig. Zodra de rekening is geopend, stort je je gestorte kapitaal, minimaal IDR 2,5 miljard, vergeet niet. 

De bank geeft een brief uit waarin de storting wordt bevestigd. Je kunt dit kapitaal niet zomaar opnemen; het is voor zakelijke activiteiten. Je advocaat gebruikt die bankbrief om je NPWP (fiscaal identificatienummer) aan te vragen bij het directoraat-generaal Belastingen. Je schrijft je ook in voor BPJS (verplichte ziektekosten- en arbeidsverzekering voor alle Indonesische werknemers).

Week 5-8: Operationele licenties

Via OSS-RBA vraag je bedrijfslicenties aan op basis van je risicoclassificatie. Bedrijfsactiviteiten met een laag risico (zoals consulting) krijgen automatisch een licentie. Activiteiten met een gemiddeld of hoog risico (zoals productie of gezondheidszorg) leiden tot inspecties en aanvullende documentatie volgens de risicogebaseerde aanpak. 

Als je locatiegebonden vergunningen nodig hebt, zoals een fabriek, magazijn of kliniek, dan komen die van de lokale autoriteiten en dat kost meer tijd. Je eerste LKPM (investeringsactiviteitenrapport) wordt hier opgesteld. Met LKPM bewijs je de overheid dat je het beloofde kapitaal inzet en banen creëert zoals gepland.

Wat je nodig hebt

• Paspoortkopieën en foto's voor alle directeuren en commissarissen
• Bedrijfsnaam opties (drie keuzes, voor het geval je eerste keuze bezet is)
• Samenvatting bedrijfsplan met KBLI-codes
• Bewijs van buitenlandse aandeelhoudersentiteit (oprichtingsakte, goede reputatie)
• Documentatie over de bron van het kapitaal (bankafschriften waaruit blijkt dat je het geld hebt)
• Kantooradres (huurovereenkomst of domiciliebrief)

Je notaris en advocaat doen het grootste deel van de archivering. Jij neemt beslissingen en levert documenten aan. Budget 8-12 weken in werkelijkheid, overheidssystemen vertragen rond Indonesische feestdagen en banken kunnen kieskeurig zijn over buitenlandse bronfondsen.

Belastingen en stimulansen, eenvoudige gids

De vennootschapsbelasting in Indonesië is 22% voor de meeste bedrijven. Als je bedrijf naar de beurs gaat en voldoet aan de minimumvereisten voor aandelenkapitaal, krijg je 19%. Kleine en middelgrote bedrijven met een omzet van minder dan IDR 50 miljard kunnen een verlaagd tarief krijgen op het eerste deel van het inkomen.

Omzetbelasting (BTW) is 11% op de meeste goederen en diensten (gaat uiteindelijk naar 12%). Bronbelasting is van toepassing op dividenden (20% of lager met belastingverdragen), rente (20%) en royalty's (20%). Indonesië heeft verdragen ter voorkoming van dubbele belasting met meer dan 70 landen, dus controleer of je eigen land een overeenkomst heeft die de bronbelasting verlaagt.

Belastingvrijstellingen en -toeslagen

Belastingvoordelen zijn waar Indonesië interessant wordt voor investeerders. Als je investeert in bepaalde pionierindustrieën, datacenters, geïntegreerd staal, batterijproductie, duurzame energie, kun je in aanmerking komen voor belastingvrijstellingen die 50% tot 100% van je CIT vrijstellen gedurende 5 tot 20 jaar. Na de vakantie krijg je nog twee jaar lang een verlaging van 50%. Minimum investeringsdrempels beginnen bij IDR 100 miljard (ongeveer USD 6,2 miljoen) voor de meeste industrieën, hoger voor andere.

Belastingaftrek werkt anders. Je krijgt versnelde afschrijvingen, uitgebreide voorwaartse verliesverrekening (tot 10 jaar in plaats van 5) en verlaagde bronbelasting op dividenden. Deze zijn van toepassing op kapitaalintensieve projecten in specifieke bedrijfssectoren of regio's. Het Ministerie van Investeringen (BKPM) keurt zowel vakanties als toelagen goed op basis van overheidsregels die prioritaire sectoren definiëren.

Niet-fiscale stimulansen gepaard gaan met belastingvoordelen voor grote investeringen. Deze omvatten vereenvoudigde invoervergunningen voor machines en grondstoffen, gegarandeerde toegang tot infrastructuur en speciale verbindingsofficieren om te helpen met bedrijfsvergunningen. Arbeidsintensieve industrieën die veel banen creëren komen vaak in aanmerking, zelfs als ze niet voldoen aan de hoogste kapitaaldrempels.

Overwegingen met betrekking tot wereldwijde minimumbelasting

Wereldwijde minimumbelasting komt eraan. Indonesië heeft zich aangesloten bij het OESO-raamwerk voor een minimaal effectief belastingtarief van 15% voor multinationals. Als je in een belastingvrije periode zit en de wereldwijde omzet van je groep hoger is dan 750 miljoen euro, moet je modelleren of je thuisland de belasting zal aanvullen. Dit is geen aanslag op de investeringsprikkels, maar het verandert de rekensom voor grote multinationals.

Controleer de meest recente regelgeving van het Ministerie van Financiën voordat je een aanvraag indient. Regels veranderen en de subsidiabiliteit van sectoren verschuift op basis van overheidsprioriteiten voor economische groei en het creëren van banen.

Aannemen, Visa & Werkgeversverplichtingen (Zero-fluff)

Als je Indonesische werknemers in dienst neemt, registreer je ze bij de BPJS voor ziektekostenverzekering (BPJS Kesehatan) en arbeidsverzekering (BPJS Ketenagakerjaan). Werkgeversbijdragen bedragen ongeveer 11-12% van het brutosalaris voor beide programma's. Werknemers dragen ongeveer 3% bij. Het salaris wordt meestal maandelijks betaald. Je hebt arbeidsovereenkomsten in het Indonesisch (Bahasa Indonesia) nodig, zelfs als je intern in het Engels werkt.

Ontslagvergoedingen zijn verplicht als je ontslag neemt zonder reden. Het is gebaseerd op het aantal dienstjaren en kan duur zijn, tot 9 maanden salaris voor werknemers met een lange diensttijd onder Wet nr. 13/2003 zoals gewijzigd door de omnibuswet. Win altijd juridisch advies in voordat je iemand ontslaat.

Werkvergunningen voor expats bestaan uit twee documenten: KITAS (vergunning voor beperkt verblijf) en IMTA (werkvergunning). Je bedrijf dient een aanvraag in via OSS-RBA zodra je bent opgericht. De verwerking duurt 2-4 weken. Je betaalt een heffing genaamd DPKK voor elke expatfunctie, ongeveer USD 100-1.200 per maand, afhankelijk van de functie. De Indonesische overheid wil dat je investeert in trainingsprogramma's en de ontwikkeling van menselijk kapitaal om expats na verloop van tijd te vervangen door lokaal talent.

Je jaarlijkse nalevingskalender omvat: maandelijkse loonbelastinginhoudingen, driemaandelijkse LKPM investeringsrapporten (om te bewijzen dat je banen creëert en kapitaal inzet), jaarlijkse vennootschapsbelastingaangiften (die vier maanden na het einde van het jaar moeten worden ingediend), jaarlijkse personeelsrapporten en jaarlijkse verlengingen van bedrijfsvergunningen. Als je een LKPM mist, kan je OSS-status worden opgeschort, waardoor je bedrijfsactiviteiten worden stopgezet.

Compliance waar buitenlandse investeerders over struikelen

PDPL (Wet Bescherming Persoonsgegevens)

Als je persoonlijke gegevens van Indonesische burgers verzamelt, verwerkt of opslaat, ben je gedekt. Dit heeft gevolgen voor de digitale economie in het algemeen, e-commerce, fintech, SaaS, gezondheidszorg en onderwijsbedrijven. Je hebt een functionaris voor gegevensbescherming (Data Protection Officer, DPO) nodig als je grote hoeveelheden of gevoelige gegevens verwerkt. Je hebt gedocumenteerde toestemming nodig van gebruikers (vooraf aangevinkte vakjes tellen niet). Je hebt een breach response plan nodig. Als je een datalek hebt, heb je 72 uur om de autoriteiten op de hoogte te stellen. Voor grensoverschrijdende gegevensoverdracht zijn contracten nodig die bewijzen dat je buitenlandse ontvanger voldoet aan de Indonesische beschermingsnormen.

De boetes gaan tot 2% van de jaarlijkse omzet of IDR 5 miljard. De handhaving begon in 2024 en wordt steeds strenger. Budget voor juridisch onderzoek en upgrades van systemen. Bedrijven in de financiële dienstverlening krijgen te maken met extra toezicht van de Financial Services Authority (OJK) op de omgang met gegevens.

LKPM Rapportage Fouten

Het LKPM is je kwartaalrapport dat laat zien hoeveel van je investeringsplan je hebt uitgevoerd, hoeveel kapitaal je hebt ingezet, hoeveel werknemers je hebt aangenomen (banencreatie) en welke vergunningen je hebt gekregen. Dit is het hulpmiddel van de overheid om bij te houden of buitenlandse bedrijven hun beloften nakomen. Veelgemaakte fouten: vergeten op tijd aangifte te doen (je wordt automatisch geschorst), kapitaalinzet opgeven die niet overeenkomt met je bankafschriften (dat leidt tot controles) en aanspraak maken op stimuleringsmaatregelen die je niet op de juiste manier hebt aangevraagd (afwijzing en boetes).

Stel een kalenderherinnering in. Laat je accountant of bedrijfssecretaris deze taak op zich nemen. Als je geen LKPM aangifte doet, kan dat je belastingvrijstelling en andere investeringsvoordelen ongeldig maken.

Vallen voor genomineerden

Sommige adviseurs zullen je aanraden om een Indonesische nominee te gebruiken, een lokale persoon die aandelen "namens jou" houdt terwijl jij in het geheim de controle hebt over het bedrijf. Dit is in strijd met de Indonesische wet. Als dit wordt ontdekt, kan je bedrijf worden ontbonden, je bezittingen in beslag worden genomen en kan het je worden verboden om zaken te doen in Indonesië. De omnibuswet en de toegenomen handhaving maken dit riskanter dan ooit.

Als je sector lokaal eigendom vereist volgens de Positieve Investeringslijst, zoek dan een echte partner of een financiële investeerder die het prettig vindt om een passieve aandeelhouder te zijn met wettelijke bescherming in je aandeelhoudersovereenkomst. Veel bedrijven structureren met succes regelingen die aan de regels voldoen; het is niet nodig om illegale sluiproutes te nemen.

Gereedschap en downloads

Hoewel ik niet direct downloadbare bestanden kan leveren, is dit wat je moet maken of aanvragen bij je adviseur:

KBLI & Eigendomsmatrix: Een spreadsheet met de bedrijfsclassificatiecodes die relevant zijn voor jouw branche, het maximaal toegestane buitenlandse eigendom voor elke code volgens de Positive Investment List, en of een lokaal partnerschap vereist is.

Checklist voor oprichting: Stapsgewijze taken van naamgoedkeuring tot eerste LKPM indiening, met verantwoordelijke partijen en deadlines voor bedrijfsvergunningen.

Belasting- en salarisadministratiekalender: Maandelijkse, driemaandelijkse en jaarlijkse indieningstermijnen voor bronbelasting, omzetbelasting (btw), CIT, LKPM, BPJS en personeelsrapporten. Vermeld data waarop belastingvoordelen moeten worden vernieuwd.

Risicoregister: Een tracker voor nalevingsrisico's die specifiek zijn voor jouw sector, PDPL deadlines, verlengingen van bedrijfsvergunningen, mijlpalen voor kapitaaluitrol, milieuvergunningen en doelen voor het creëren van banen voor LKPM rapportage.

Tracker voor stimuleringsaanvragen: Tijdschema en vereisten voor het aanvragen van belastingvrijstellingen, belastingaftrek en niet-fiscale stimuleringsmaatregelen op basis van de omvang van je investering en de classificatie als prioritaire sector.

Je advocaat of oprichtingsadviseur zou deze moeten verstrekken. Als ze die niet bieden, vraag het dan. Bedrijven die serieus kapitaal investeren, moeten ook vragen om sectorspecifieke begeleiding bij wijzigingen in de regelgeving die van invloed kunnen zijn op hun bedrijf.

Veelgestelde vragen

Kan ik 100% bezitten?

Dat hangt af van je bedrijfsactiviteit. Controleer de Positieve Investeringslijst (Regeringsverordening nr. 10/2021 zoals gewijzigd door Verordening nr. 49/2021). De meeste sectoren, techniek, productie, logistiek, duurzame energie en advies, staan 100% buitenlands eigendom toe. De Indonesische overheid heeft deze bedrijfssectoren geopend om directe buitenlandse investeringen en economische groei te stimuleren. Sommige sectoren, zoals de detailhandel, bepaalde gezondheidszorgdiensten en media, hebben een bovengrens (67%, 49%, of andere percentages). Als jouw sector niet op de beperkte lijst staat, kun je volledig in buitenlandse handen zijn.

Hoeveel kapitaal moet ik eigenlijk storten en wanneer?

Minimaal IDR 2,5 miljard (ongeveer USD 156.000) aan gestort kapitaal voor de meeste bedrijven. Dit stort je nadat je bedrijf legaal is opgericht en je bankrekening is geopend, meestal in week 3 of 4 van het oprichtingsproces. Dit kapitaal blijft op je bedrijfsrekening staan en kan worden gebruikt voor zakelijke activiteiten zoals huur, salarissen en apparatuur. Je totale investeringsplan (gestort kapitaal plus toekomstige investeringen) moet meer zijn dan IDR 10 miljard per KBLI-code en locatie, maar je zet dat in de loop van de tijd in naarmate je bedrijf groeit. De Indonesische overheid houdt de inzet bij door middel van kwartaalrapporten van de LKPM om er zeker van te zijn dat je de doelen voor het creëren van banen en investeringen haalt.

Heb ik een lokale partner nodig voor mijn KBLI?

Zoek het op in de Positieve Investeringslijst die door de Indonesische overheid is gepubliceerd. Als je KBLI een buitenlands eigendomsplafond heeft van minder dan 100%, ja, dan heb je een Indonesische partner nodig voor het resterende percentage. Bijvoorbeeld, als ziekenhuizen een plafond hebben van 67% buitenlandse investering, dan heb je een Indonesische aandeelhouder nodig voor de overige 33%. Zorg ervoor dat het een echte partner is die waarde toevoegt, kennis heeft van de markt, relaties heeft met overheidsinstanties en operationele expertise heeft, en geen nominee. Bouwdiensten vereisen meestal lokale partners voor 33% eigendom. Voor financiële diensten gelden specifieke limieten die zijn vastgesteld door de Financial Services Authority.

Hoe lang duurt het om de eerste licentie te krijgen?

Je NIB (bedrijfsidentificatienummer) krijg je automatisch als je je registreert via OSS-RBA volgens de risicogebaseerde aanpak, meestal binnen enkele dagen. Dit dient als je basis bedrijfslicentie. Sectorspecifieke licenties zijn afhankelijk van je risicocategorie. Activiteiten met een laag risico worden direct goedgekeurd. Activiteiten met een gemiddeld of hoog risico vereisen het indienen van documenten en soms inspecties ter plaatse, wat 2-8 weken kan duren. Gereguleerde sectoren (gezondheidszorg, energie, financiële diensten) nemen meer tijd in beslag, reken op 3-6 maanden. Bedrijven die investeren in speciale economische zones krijgen vaak snellere verwerkingstijden als onderdeel van hun niet-fiscale stimuleringsmaatregelen.

Welke rapporten dien ik in na de go-live?

Maandelijks: loonbelastinginhouding (PPh 21) en omzetbelasting/BTW (indien van toepassing). Driemaandelijks: LKPM (investeringsactiviteitenrapport) via OSS-RBA waaruit blijkt dat je kapitaal inzet en banen creëert zoals beloofd. 

Jaarlijks: aangifte vennootschapsbelasting (moet vier maanden na het einde van het fiscale jaar binnen zijn), personeelsrapport aan het Ministerie van Arbeid met een overzicht van je personeelsbestand en trainingsprogramma's, en jaarlijkse verlenging van de bedrijfsvergunning. Als je expats hebt, moet je ook jaarlijks je werkvergunning verlengen. 

Bedrijven die belastingvrijstelling of belastingvoordelen krijgen, dienen aanvullende rapporten in om hun voordelen te behouden. Het missen van de LKPM is de meest voorkomende fout; het kan je bedrijfsactiviteiten bevriezen en investeringsvoordelen ongeldig maken.

Hoe zit het met dubbele belasting op winsten die ik repatrieer?

Indonesië heeft verdragen ter voorkoming van dubbele belasting met meer dan 70 landen, waaronder de VS, het Verenigd Koninkrijk, Singapore, Japan, Australië en de meeste Europese landen. Deze verdragen verlagen de bronbelasting op dividenden meestal van 20% naar 10% of 15%, afhankelijk van het specifieke verdrag en het percentage aandelenbezit. 

Controleer of je thuisland een verdrag heeft met Indonesië. Je moet de juiste formulieren invullen en een certificaat van fiscale residentie krijgen van je thuisland om aanspraak te kunnen maken op verdragsvoordelen. Werk samen met een belastingadviseur die bekend is met zowel de Indonesische belastingwet als de belastingwet van je thuisland om de winstrepatriëring efficiënt te structureren.

Is Indonesië echt bedrijfsvriendelijk voor buitenlandse investeerders?

Het investeringsklimaat is de afgelopen jaren aanzienlijk verbeterd. De omnibuswet heeft honderden regels vereenvoudigd, het OSS-RBA systeem heeft bedrijfsvergunningen gedigitaliseerd en de Indonesische overheid stimuleert buitenlandse directe investeringen actief via instanties als de BKPM en het staatsinvesteringsfonds (Indonesia Investment Authority). 

Indonesië biedt concurrentievoordelen: 280 miljoen consumenten, de groeiende middenklasse die vraag creëert in verschillende sectoren, een strategische locatie tussen Azië en Australië, lidmaatschap van RCEP en andere handelsovereenkomsten die markttoegang geven in Zuidoost-Aziatische landen, overvloedige natuurlijke hulpbronnen voor productie en overheidsregulering die prioriteit geeft aan bepaalde sectoren met genereuze belastingvoordelen.

Er zijn nog steeds uitdagingen: bureaucratie op lokaal bestuursniveau, infrastructurele tekortkomingen buiten Java en inconsistenties in de handhaving. Maar veel bedrijven opereren hier met succes en vinden de marktkansen de moeite waard. Praat met bedrijven in jouw branche die al zaken doen in Indonesië voordat je investeert.

Aan welke sectoren geeft de Indonesische overheid prioriteit?

De regering stelt in haar Nationale Ontwikkelingsplan voor de middellange termijn prioritaire sectoren vast en geeft investeringsstimulansen. Tot de huidige prioriteiten behoren: digitale economie (datacenters, e-commerce, fintech), hernieuwbare energie (zon, aardwarmte, wind), waardeketen van EV (batterijen, onderdelen, assemblage), gezondheidszorg en farmaceutica, voedselzekerheid en landbouw, toerisme en creatieve economie, arbeidsintensieve industrieën voor het creëren van banen en infrastructuurprojecten. Deze bedrijfssectoren krijgen een voorkeursbehandeling, snellere vergunningverlening, belastingvrijstelling, toegang tot speciale economische zones en soms mede-investeringen van het staatsinvesteringsfonds.

Kan ik apparatuur en machines belastingvrij invoeren?

Dat hangt ervan af. Bedrijven in speciale economische zones krijgen vrijstelling van invoerrechten op ingevoerde materialen die gebruikt worden voor de productie. Exportgerichte fabrikanten kunnen in aanmerking komen voor de status van douanezone, waardoor ze geen of uitstel krijgen van invoerrechten op geïmporteerde grondstoffen en apparatuur. Bedrijven die belastingvoordelen krijgen voor grote investeringen, krijgen vaak vereenvoudigde importprocedures als niet-fiscale stimulans. Voor standaardimport betaal je rechten variërend van 0% tot 25%, afhankelijk van de goederen. Werk samen met een douane-expediteur die je branche begrijpt en de import zo kan structureren dat de kosten legaal geminimaliseerd worden.

Hoe verhoudt Indonesië zich tot andere Zuidoost-Aziatische landen voor investeringen?

Indonesië heeft de grootste thuismarkt in Zuidoost-Azië, 280 miljoen mensen tegenover 70 miljoen in Thailand, 54 miljoen in Myanmar of 100 miljoen in Vietnam en de Filippijnen samen. De economische groei bedraagt consistent 5%+ per jaar. De groeiende middenklasse creëert een consumentenvraag waar bedrijven op kleinere markten geen toegang toe hebben. Indonesië maakt ook deel uit van RCEP, waardoor het dezelfde regionale handelstoegang heeft als Vietnam of Thailand.

De arbeidskosten zijn concurrerend met die van Vietnam en lager dan die van Thailand voor de verwerkende industrie. Natuurlijke hulpbronnen, zoals nikkel, tin, palmolie, aardgas en steenkool, maken Indonesië aantrekkelijk voor op grondstoffen gebaseerde industrieën. De strategische ligging werkt goed voor bedrijven die zowel Aziatische als Australische markten bedienen.

Uitdagingen: De infrastructuur blijft achter in Vietnam en Thailand, vooral buiten Java. Het verlenen van bedrijfsvergunningen is verbeterd, maar de coördinatie door de lokale overheid kan frustrerend zijn. De economie van Indonesië is minder afhankelijk van de export dan die van Vietnam, wat van belang is als je een productiebasis bouwt die voornamelijk voor de export is bedoeld. Voor bedrijven die zich richten op de binnenlandse consumentenmarkt in Zuidoost-Azië of die natuurlijke hulpbronnen nodig hebben, wint Indonesië vaak. Voor pure exportproductie zijn Vietnam of Thailand misschien eenvoudiger.

Heb ik een fysiek kantoor nodig of kan ik een virtueel kantoor gebruiken?

Je hebt een legitiem bedrijfsadres nodig voor de oprichting, maar of je een fysiek kantoor nodig hebt hangt af van je activiteiten en de lokale regelgeving. Dienstverlenende bedrijven en bedrijven in de digitale economie beginnen vaak met servicekantoren of co-working spaces, deze zijn acceptabel voor bedrijfsvergunningen zolang de aanbieder je een juiste domiciliëringsbrief geeft.

Productie, opslag, gezondheidszorg en detailhandel hebben natuurlijk echte faciliteiten nodig. Financiële diensten die worden gereguleerd door de Financial Services Authority vereisen fysieke kantoren die voldoen aan minimumnormen. Sommige lokale overheden (met name in Jakarta) controleren adressen en weigeren virtuele kantoren die alleen maar brievenbussen zijn.

Voor je eerste jaar werkt een kantoor met diensten als je bedrijfsmodel dat toelaat. Als je groeit en personeel aanneemt, wil je waarschijnlijk je eigen ruimte. Reken op USD 10-30 per vierkante meter per maand voor fatsoenlijke servicekantoren in Jakarta, minder in secundaire steden.

Wat gebeurt er als ik mijn bedrijf wil beëindigen of verkopen?

Je kunt je aandelen verkopen aan een andere buitenlandse investeerder of aan een Indonesische koper (als de sectorregels dat toestaan). Voor de overdracht van aandelen is documentatie bij een notaris en registratie bij het Ministerie van Wetgeving vereist. Stel dat je verkoopt aan een koper die de eigendomsstructuur buiten de sectorgrenzen zal veranderen (bijvoorbeeld een buitenlands bedrijf van 100% verkopen aan een Indonesiër die er een lokaal bedrijf van 100% van maakt). In dat geval moet je je bedrijfsclassificatie aanpassen.

Het liquideren en sluiten van het bedrijf is complexer. Je moet alle belastingverplichtingen regelen, definitieve aangiften indienen, de BPJS vrijgeven, personeelscontracten regelen (inclusief ontslagvergoeding als je personeel ontslaat) en een formeel ontbindingsproces doorlopen dat minimaal 3-6 maanden in beslag neemt. De overheid zal je LKPM-rapporten controleren om er zeker van te zijn dat je aan je investeringsverplichtingen voldoet. Als je significant onder de maat presteert, kunnen er boetes of terugvorderingen van stimuleringsmaatregelen volgen.

Veel buitenlandse investeerders geven de voorkeur aan verkoop aan een koper in plaats van liquidatie, omdat dat sneller en netter is. Zorg ervoor dat je aandeelhoudersovereenkomst (als je partners hebt) vanaf het begin uitstapbepalingen bevat.

---

Klaar om te investeren in Indonesië?

Als je actief bent in de digitale economie, hernieuwbare energie, productie of een andere sector waar de natuurlijke hulpbronnen van Indonesië, de strategische ligging en de groeiende middenklasse voordelen opleveren, dan is dit jouw moment. Het investeringsklimaat is het beste sinds tientallen jaren. De Indonesische economie groeit gestaag. De infrastructuur wordt beter. De ontwikkeling van het menselijk kapitaal zorgt voor beter opgeleide werknemers.

Doe je huiswerk. Praat met advocaten en accountants die dagelijks met buitenlandse bedrijven werken. Bezoek de regio's waar je van plan bent te gaan werken. Bouw relaties op met overheidsinstanties en lokale partners voordat je ze nodig hebt. Begrijp de nalevingsvereisten en budgetteer ze. Plan realistisch, Indonesië duurt langer dan je verwacht, maar de markt beloont geduld.

De investeerders die hier slagen denken op lange termijn, passen zich aan de lokale omstandigheden aan en zetten zich in om banen te creëren en echte bedrijven op te bouwen. Als jij dat bent, dan biedt Indonesië een van de beste risico-rendementkansen in Zuidoost-Azië. Begin nu.